NIETZSCHE: TESTUINGURU HISTORIKOA

Nietzsche jaio zen Roecken (Turingia). Aitonak eta aita artzain protestanteak izan ziren, eta berak, paradoxa handia, ateismoa aldarrikatuko zuen. Prestakuntza humanistiko sendoa jaso zuen, pianoa jotzen zuen, eta Filologia eta Teologia ikasi zituen. 24 urterekin Filologia Klasikoko katedradun berezi izendatu zuten Basilean, alemaniar nazionalitateari ukatu eta Suitzarra hartuz. Handik urte gutxira, begietako eta buruko min izugarriekin gaixotzen da, bere bizitza nolakoa izango zeneko adierazlea: beti gaixotasunak, amodiozko porrotek eta bakardade izugarriak jota. 45 urterekin, bizitza nomada eta bitxikeriaz beteriko urte batzuen ondoren, “burmuinaren biguntzea” diagnostikatu zioten eta Basileako klinika batean ingresatu zuten. 1900eko abuztuaren 25ean hil zen.

Friedrich Nietzsche (1844-1900) burgesiak menderatutako garai batean bizi zen. Iraultza garaia Frantziako Iraultzarekin batera hasi zen, eta XIX. mendearen lehen erdian zehar hedatu zen; horri esker, burgesiak bere irudiko Europa bat eraiki ahal izan zuen. Mendearen bigarren erdian, mugimendu nazionalistek estatu berriak sortu zituen: Alemania eta Italia.

Burgesen konkistak Iraultza industrialak ekarritako aberastasunean oinarritu ziren, 1830-40tik aurrera sendotu zena. Prozesu honek burgesia proletalgoaren arteko desberdintasunak handiagotu zituen. Industrializazioak, bestaldetik, lehengaien eta merkatu berrien beharrak Afrika eta Asiaren kolonizazioa ekarri zuen, eta Europako nazioak inperio handiak bihurtu zituen. Burgesen nagusitasunaren, industrializazioaren gorakadaren eta estatu eta inperio berrien sendotzearen emaitza burgesen idealez blaitutako Europa bat da.

Politikoki, XIX. mendea aurrez aurre dauden bi klaseren interesak justifikatzen dituzten bi korrontek definitzen dute. Adam Smithen liberalismoak burgesiaren askatasun politiko eta ekonomikoa defendatzen du. Liberalismoak proletalgoarentzat izan zituen ondorio negatiboei aurre egiteko, XIX. mendearen azken herenean politika sozialista eta anarkistak sortu ziren, Marxen filosofian jatorria zutenak. Nietzschek ez zuen ideologia horietako bakar bat ere partekatzen, gizartearentzat amaiera zoriontsua aldarrikatzen baitzuten, batzuek ordena burgesa garapen zientifiko-teknikoarekin elkartuz, besteek gizarte komunistaren ezarpenarekin. Nietzscheren ustez, batzuek zapaltzen zuten gizakiaren askatasuna, eta besteek gizakiaren oraina eta bizitza bahitzen zuten, zoriontsu izateko aukera bere eskuetatik urrun zegoen etorkizun batean kokatuz.

Zientzia biologikoen arloko gertakaririk garrantzitsuena 1859an Darwinen espezieen jatorria argitalpena izan zen. Nietzschek giza bizitzaz duen ikuskera, supergizakiaren gaia eta botere nahia, hautespen naturalean oinarritutako eboluzionismo darwinistarekin lotzen dira.

Nietzscherentzat, garaiko kulturak, Wagnerren musikak izan ezik, Europa burgesa inbaditzen zuen gainbehera adierazten du. Verlaine eta Rimbauden poesiaren sinbolismoak idealik eta ilusiorik gabeko ikuspegi hori adierazten du. Tradizioarekiko haustura eta burgesiaren arbuioa gorabehera, artista hauek nolabaiteko izaera aristokratiko eta elitista dute. Oscar Wilde artista bohemioaren ordezkari nagusia da eta bere bizitza artelan bihurtu nahi du. Halako jarrera alai eta alaia islatzen da Degas eta Toulouse Lautrecen koadroetan. Hala ere, itxurazko axolagabekeria honek mingostasuna ezkutatzen du balio sendorik ezaren aurrean, Nietzscheren nihilismoa ere adierazten duen hutsunea.